بختک یا فلج خواب چیست و چرا اتفاق می افتد؟
به احتمال زیاد شما هم در طول زندگی خود در هنگام خواب با بختک یا فلج خواب مواجه شده اید. مسأله بختک و یا فلج خواب موضوعی است که در برخی از افراد با شدت بیشتری ایجاد می شود، و در میانه‌های شب سبب بی‌خوابی و حتی هراس وحشتناکی می گردد.
در مورد این اتفاق باید بگوییم که بعضی این موضوع را به علوم ما بعد الطبیعه ربط می دهند، و برخی هم عواملی مثل پرخوری و موارد این چنینی را سبب وجود آن می دانند.
ما در این مقاله می خواهیم شما را با بختک و یا همان فلج خواب آشنا کنیم.
بختک یا فلج خواب چیست
بختک یا فلج خواب اساسا یک نقص در چرخه خواب-بیداری طبیعی بدن است. ذهن شما در حالت بیدار قرار می‌گیرد، در حالی که برخی از عضلات همچنان در حالت فلج ناشی از خواب هستند.
اگرچه احساس این که نمی‌توانید حرکت کنید می‌تواند ترسناک باشد، اما بختک برای سلامت خطرناک نیست. برخی از مطالعات نشان می‌دهند که حدود 30 درصد از جمعیت حداقل یک دوره ازبختک را تجربه کرده‌اند.
این یک پدیده قدیمی است: یک پزشک هلندی وحشت یک بیمار ناشی از بختک را در سال 1664 مستند کرده است. او توضیح داد که بیمارش احساس کرده است شیطان بر روی او دراز کشیده یا یک سگ بزرگ روی سینه‌اش نشسته است. وقتی سعی می‌کرد او را کنار بزند، نمی‌توانست حرکت کند.
چرا بختک را سندرم Old Hag می‌نامند؟
بختک یا فلج خواب یک تجربه تقریبا جهانی است. افراد در سراسر جهان با فرهنگ‌های مختلف از زبان عامه خود برای توضیح این پدیده استفاده کرده‌اند. در نیوفاندلند کانادا، مردم به طور سنتی آن را سندرم Old Hag می‌نامند زیرا به نظر می‌رسد که موجودی جادویی بر روی سینه شخص نشسته است.
طبق یک سنت مشابه در نیجریه، یک زن شیطان صفت وارد رویاهای شما شده و باعث می‌شود بی حرکت بمانید.
در ژاپن، بختک به عنوان روحی که از طریق خفه کردن شما در خواب به دنبال انتقام است، توضیح داده می‌شود.
و در برزیل، مقصر یک پیرزن فرتوت به نام Pisadeira است که به افرادی که با شکم پر به پشت می‌خوابند، حمله می‌کند.
هنری فوزلی، هنرمند سوئیسی-انگلیسی، در تابلوی نقاشی «کابوس» در سال 1781، زنی جوان را به تصویر کشید که روی تختش دراز کشیده و گرملین روی شکمش دولا شده است.
در تمام این بازنمایی‌هایی فرهنگی متنوع یک المان مشترک دیده می‌شود: ترس.
دلیل آن این است که برای مردم ترسناک است وقتی نمی‌توانند صحبت کنند یا حرکت کنند، به خصوص وقتی با این احساس همراه است که فردی یا چیزی مانع از رهایی آنها از این شرایط می‌شود.
وقتی فرد دچار فلج خواب می‌شود از نظر بیولوژیکی چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
بدن در هنگام خواب چندین چرخه را طی می‌کند. شناخته شده‌ترین این چرخه‌ها، خواب با حرکات سریع چشم (REM) نام دارد. در خواب REM، احتمالا خواب می‌بینید.
برای جلوگیری از بروز هیجانی رویاها، مغز انتقال دهنده‌های عصبی را آزاد می‌کند که برخی از گروه‌های ماهیچه‌ای اسکلتی شما را مسدود می‌کنند.
فلج گاهی اوقات باعث می‌شود تا نتوانید صحبت کنید یا فریاد بزنید. با بیرون آمدن از خواب REM، مغز عضلات شما را دوباره فعال می‌کند.
اگرچه، گاهی اوقات زمان‌بندی چرخه خواب-بیداری به درستی هماهنگ نمی‌شوند. در فاصله بین خواب و بیداری، ذهن شما هوشیار می‌شود در حالی که بدن همچنان نمی‌تواند حرکت کند. برخی از عناصر دیداری و شنیداری رویاهای شما ممکن است هنوز در حال پخش باشند – به عبارت دیگر توهمات.
علائم بختک
محققان دریافته‌اند که بختک می‌تواند شامل تعدادی علائم مشترک باشد، ازجمله:
- ناتوانی در حرکت، صحبت کردن یا تنفس صحیح
- توهمات هیپنوگوژیک یا دیدهایی که در هنگام خواب اتفاق می‌افتند
- توهمات هیپنوپمپیک، یا دیدهایی که در هنگام بیدار شدن اتفاق می‌افتند
- توهمات شنوایی یا تصور صداها
- توهمات بویایی یا تصور بوها
- احساس سنگینی یا فشار روی قفسه سینه
- احساس تحت نظر بودن یا لمس شدن، گاهی اوقات به صورت تهدیدآمیز یا جنسی
- ترس
چه افرادی در خطر بختک هستند؟
بختک گاه به گاه یک مشکل پزشکی در نظر گرفته نمی‌شود. محققان بر این باورند که برخی از افراد ممکن است در خطر دوره‌های مکرر فلج خواب باشند، ازجمله افرادی که:
- مست به خواب می‌روند
- مشاغلی دارند که به الگوهای خواب نامنظم نیاز دارند، مانند شیفت کاری
- دانش آموزان و دانشجویانی که ورزشکار هستند، به ویژه در مواقع استرس
- اختلالات اضطرابی دارند
- تروما را تجربه کرده‌اند، از جمله آنهایی که دچار اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) هستند.
- به پشت بخوابند یا آپنه خواب دارند
- مبتلا به اختلال دوقطبی هستند
- سابقه خانوادگی فلج خواب دارند
- جت لگ را تجربه می‌کنند
- اختلالات خواب مانند نارکولپسی دارند
به طور خلاصه، اگر کم خواب هستید یا اگر زندگی شما بیش از حد استرس‌زا است یا در زندگی روزمره خود اضطراب را تجربه می‌کنید، ممکن است اختلالات خواب را تجربه کنید. همچنین ممکن است تأثیر ژنتیکی بر روی این که آیا شما دوره‌های فلج خواب دارید یا خیر، وجود داشته باشد.
بازماندگان سواستفاده جنسی و فلج خواب
اگر تجاوز یا آزار جنسی را تجربه کرده‌اید، ناتوانی در کنترل بدن یا احساس این که در خواب کسی نزدیک شماست، بیشتر از افراد دیگر برای شما آزاردهنده خواهد بود.
تحقیقات نشان داده‌اند که سواستفاده در دوران کودکی با مشکلات خواب طولانی مدت در بزرگسالی در ارتباط است. اگر دوره‌های فلج خواب موجب احساس اضطراب در شما می‌شوند، بهتر است که با یک فرد متخصص صحبت کنید، البته اگر چنین کاری برای شما بی خطر است.
درمان‌هایی وجود دارد که به شما کمک می‌کند تا خواب شبانه‌ای آرام داشته باشید.
درمان های بختک
چندین کار وجود دارد که می‌توانید برای کمک به کاهش احتمال فلج خواب انجام دهید.
تمرین بهداشت خواب خوب
برای بهبود کیفیت کلی خواب، این نکات خواب سالم را در نظر داشته باشید:
- ورزش کنید، اما نه خیلی نزدیک به زمان خواب
- از خوردن وعده‌های غذایی حجیم نزدیک به زمان خواب خودداری کنید
- الکل و نوشیدنی‌های کافئین دار را محدود کنید
- زمان تماشا کردن تلویزیون را محدود کنید
- یک برنامه خواب منظم را دنبال کنید
- اتاق خواب خود را خنک و ساکت نگه دارید
درمان رفتاری شناختی را در نظر بگیرید (CBT)
درمان رفتاری شناختی (CBT) ممکن است به شما کمک کند تا دوره‌های فلج خواب را متوقف کنید و به شما احساس کنترل بر روی احساسات ناخوشایند و فیزیکی را بدهد. اکثر افرادی که این روش را امتحان می‌کنند با یک درمانگر کار می‌کنند. آنها اقدامات زیر را توصیه می‌کنند:
- دوره‌های فلج خواب خود را در یک دفترچه یادداشت کنید.
- با درمانگر خود کار کنید تا مطمئن شوید که در مورد فلج خواب و نوع توهماتی که دارید آموزش دیده‌اید.
- حرکات کوچک (مانند تکان دادن انگشت) را تمرین کنید که می‌توانید از آنها برای متوقف کردن یک دوره فلج خواب استفاده کنید.
- تنفس دیافراگمی، آرام‌سازی پیشرونده عضلانی، حواس‌پرتی و خودگویی آرامبخش را تمرین کنید که می‌توانید از آنها برای مختل کردن یک دوره فلج خواب استفاده کنید.
- از این تکنیک‌های آرام‌سازی برای کاهش سطح استرس روزانه‌تان استفاده کنید تا بتوانید از بروز آن جلوگیری کنید.
مدیتیشن را با درمان آرام‌سازی عضلانی امتحان کنید
محقق خواب، بالاند جالا، تغییر در CBT را برای توقف یا قطع یک دوره فلج خواب توصیه می‌کند. روندی که او توصیه می‌کند به شرح زیر است:
- وقتی یک دوره شروع شد، آن را دوباره چارچوب‌بندی کنید. با چشمان بسته به خود یادآوری کنید که فلج خواب بی ضرر و موقتی است.
- برای اینکه از ترس فاصله بگیرید، با خود تکرار کنید که این اضطراب غیرضروری است و ممکن است باعث طولانی‌تر شدن آن شود.
- توجه خود را روی تصویر چیزی مثبت متمرکز کنید، بدون توجه به هرگونه توهم.
- آگاهانه عضلات خود را شل کنید.
از پزشک خود در مورد داروهای ضد افسردگی آرامبخش سوال کنید
اگر به اندازه‌ای بختک را تجربه می‌کنید که بر روی توانایی شما برای انجام کارهای روزانه تاثیر گذاشته است، یا اگر دوره‌های بختک موجب اضطراب شما می‌شوند، پزشک ممکن است داروهایی را تجویز کند که معمولاً به عنوان داروهای ضد افسردگی آرامبخش استفاده می‌شوند.
دوزهای پایین این داروها در تسکین اختلالات خواب برای برخی افراد موثر بوده است.
محققان توصیه می‌کنند که از این داروها در کنار CBT استفاده شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت تجربه موارد زیر بهتر است از یک متخصص خواب کمک بگیرید:
- شما علائم نارکولپسی را دارید
- علائم آپنه خواب را دارید
- شما بیشتر و بیشتر فلج خواب را تجربه می‌کنید
- اضطراب در مورد فلج خواب باعث ترس شما از زمان خواب می‌شود
اگر پزشک شما به اطلاعات بیشتری در مورد فلج خواب شما نیاز داشته باشد، مطالعه خواب در یک بیمارستان محلی یا مرکز خواب می‌تواند مفید باشد.
کلام آخر
بختک تنها یک نام محاوره‌ای برای فلج خواب است که خود یک اختلال خواب رایج به شمار می‌آید. اگرچه بسیاری از فرهنگ‌ها این پدیده را با اصطلاحات ماوراطبیعی توضیح می‌دهند، اما در واقع یک اشتباه در زمان‌بندی چرخه خواب-بیداری شماست.
این زمانی اتفاق می‌افتد که ذهن شما در حالی که بدن شما هنوز در فلج موقت خواب REM است از خواب بیدار می‌شود.
در طول یک دوره فلج خواب، ممکن است احساس کنید که گیر کرده‌اید. ممکن است توهماتی را ببینید یا بشنوید. اگرچه این تجربه ممکن است ترسناک باشد، اما برای سلامت شما خطرناک نیست.
فلج خواب در افراد مبتلا به اضطراب، بیماری‌های روانی خاص، برنامه خواب مختل شده و بیماری‌های جسمی خاص بیشتر شایع است. خبر خوب این است که اگر این دوره‌ها شما را اذیت می‌کنند گزینه‌های درمانی برای فلج خواب وجود دارند. CBT، تکنیک‌های آرام‌سازی عضلات، تغییرات سالم در روتین خواب و مصرف داروهای ضدافسردگی آرامبخش می‌توانند به شما کمک کنند.
برای دریافت نوبت و مشاوره از مرکز درمان اختلالات خواب اورا اسلیپ که در آن دکتر فریبا معینی پور حضور دارند می توانید باشماره های زیر تماس بگیرید و مسائل مربوط به بختک و دیگر مشکلات خواب خود را با ما مطرح کنید.
شماره های تماس :
رویاهای شیرین ببینید!
منبع: healthline
مقالات بیشتر :