چرا خواب می بینیم؛ انواع و نقش رویا در سلامت بدن

همه ما این تجربه را داشته ایم که در طول خواب تصاویر و اتفاقاتی را مشاهده کرده ایم که نمی دانیم چرا و چطور رخ می دهند. گاهی این تصاویر آنقدر واضح هستند که فکر می کنیم هرچه که می بینیم کاملا واقعی است، اما گاهی آنقدر نامشخص هستند که تا دقایقی بعد از بیدار شدن فراموش می شوند. به این رخ داد ها در طول خواب رویا یا خواب دیدن می گویند. دانشمندان هنوز چگونگی ارتباط رویا با زندگی حقیقی را کشف نکرده اند. در این مقاله با مختصر اطلاعات به دست آمده به این سوال پاسخ میدهیم که چرا خواب می بینید؟

خواب یا رویا چیست؟

رویا یا خواب دیدن به تصاویر خیالی که فرد در هنگام خواب می بیند گفته می شود. گاهی این تصاویر به وضوح در ذهن فرد ترسیم می شود که روایت مشخصی دارد، اما گاهی این تصاویر نامفهوم هستند. خواب دیدن یا رویا مجموعه ای از تصاویر حاوی عواطف و احساسات ما هستند که گاه خوشایند و هیجان انگیز است و گاهی نیز ترسناک و به شکل کابوس بوده که حس بدی را به ما منتقل می کند.

چرا خواب می بینیم؟

در حالی که برخی از دانشمندان معتقدند خواب دیدن هیچ دلیل خاصی ندارد، برخی دیگر بر این باوراند که یک فرایند بیولوژیکی است که در طول خواب اتفاق می افتد. نظریه های مختلفی وجود دارد که به بررسی علت خواب دیدن می پردازند و چیستی آن را توضیح می دهند. این نظریه ها طیف وسیعی از مباحث روانشناسی، روانپزشکی و عصب شناسی را در بر می گیرد که به طور همه جانبه پدیده خواب دیدن را مطالعه می کند.

• می تواند یکی از روش های مغز برای پردازش مطالب یادگیری شده باشد.
• روشی برای انتقال داده ها از حافظه کوتاه مدت به محل ذخیره سازی حافظه بلند مدت است.
• منعکس کننده تجربه های زمان بیداری در هنگام خواب است.
• خواب دیدن ابزاری است که ذهن می تواند از طریق آن به تعادل روانشناختی و عاطفی برسد.
• در هنگام خواب و خواب دیدن است که مغز به تغییرات بیوشیمیایی و تکانه های الکتریکی عکس العمل نشان می دهد.
• خواب دیدن نوعی آگاهی است که اتفاقات گذشته و حال را مورد بررسی قرار داده و اطلاعاتی کاربردی برای آینده به ما می دهد.
• خواب دیدن یک عمل محافظتی مغز است که خود را آماده مواجهه با تهدیدات و خطرات می کند.

 نقش رویا و خواب دیدن در سلامت انسان

برخی محققان معتقدند که رویاها هدف خاصی را دنبال نمی کنند. برخی دیگر بر این باورند که انسان برای سلامت ذهن، جسم و کنترل عواطف خود به خواب دیدن و رویا نیاز دارد.

نتیجه مطالعاتی که در زمینه نقش خواب دیدن بر سلامت انسان انجام شده نشان می دهد، افرادی که خواب کمتری نسبت به دیگران می بینند بیشتر دچار مشکلات روانشناختی می شوند. از جمله این مشکلات؛ استرس، اضطراب و تنش، افسردگی و ناراحتی، کاهش تمرکز و توهم است.

اما افرادی که سبک خواب متعادلی دارند و به صورت معمول خواب می بینند علاوه بر اینکه دچار هیچکدام از این مشکلات نشده بلکه شاهد بهبود آن نیز بوده اند. از جمله مشکلاتی که خواب دیدن در بهبود و درمان آن ها نقش دارد عبارت است از:

پردازش و کنترل احساسات

گاهی ممکن است شما با افکار پریشان و آزار دهنده به خواب بروید اما پس از بیدار شدن دیگر آن افکار آزارتان نمی دهد و احساس بهتری دارید.

کمک به رفع برخی مشکلات عاطفی

برخی از رویاها با پردازش اتفاقات رخ داده در طول روز به ما کمک می کند که به راه حلی برای حل این مسائل برسیم.

کمک به بهبود حافظه و به خاطر سپردن خاطرات

گرچه شواهد قطعی در دست نیست اما گفته می شود رویاها براساس زندگی روز مره، اتفاقات و گفتگوهایی که در طول روز شکل می گیرد به وجود می آید. بدین صورت است که بعضی از خاطرات در هنگام خواب دیدن پردازش شده و به حافظه بلند مدت سپرده می شود.

خواب و رویا در کدام مرحله از خواب رخ می دهد؟

خواب دیدن و رویا در مراحل آخر خواب یعنی در مرحله REM رخ می دهد. خوابیدن مراحل مختلفی دارد فردی که میخواهد خوابی خوب و با کیفیت داشته باشد باید تمام این مراحل را طی کند. آخرین مرحله خوابrem  نام دارد که بدن در این مرحله در حال آماده شدن برای بیداری و شروع فعالیت خود است. بهتر است زمان بندی خواب خود را به گونه ای تنظیم کنید که در این مرحله از خواب بیدار شوید، زیرا بیدار شدن در این مرحله از خواب باعث سرحالی هر چه بیشتر می شود. مغز در این مرحله بیش از سایر مراحل فعال است و امواج مغزی در این مرحله بی شباهت به حالت بیداری نیست.

انواع رویاها

خواب دیدن و رویا یکی از مهمترین عملکرد های ذهن انسان به شمار می رود. برخی بر این باورند رویاها افکار سرکوب شده ناخودآگاه ما هستند که در هنگام خواب توانایی بروز پیدا می کند. رویا و خواب دیدن از دیرباز آنچنان برای بشر اهمیت داشته که به انواع روش های تعبیر خواب روی آورده و حتی سنبل و نماد هایی نیز برای هر یک از رویاها ابداع کرده اند. خواب ها و رویا براساس محتوا و دلیل به وجود آمدن آن به چند دسته تقسیم می شوند:

رویاهای پر تکرار

که در طول چند شب متوالی مدام تکرار می شوند و ممکن است خبر از اتفاق خاصی دهد.

رویا و خواب های آگاهانه

در این نوع رویاها فرد از اینکه خواب است و در حال رویا دیدن می باشد آگاهی کامل دارد.

رویاهای شبیه به هم و مشترک

این رویاها می تواند بین چند نفر مشترک باشد به این دلیل که بخشی از رویاها انعکاس اتفاقات بیداری هستند و ممکن است طی اتفاق مشترکی که آن ها تجربه کرده اند رخ دهد.

رویا و خواب های صادقانه

این نوع خواب ها به وضوح اتفاقی را در که در گذشته رخ داده اند نشان می دهد یا حتی ممکن است حاوی اطلاعاتی از آینده باشد.

خواب و رویاهای بی معنی و پوچ

این دسته از خواب ها معمولا تصاویر گنگ و نامشخصی هستند که بی دلیل و بدون هیچ اطلاعات خاصی در هنگام خواب ایجاد می شوند.

کابوس ها

کابوس به خواب های ترسناک شبانه گفته می شود که مکررا رخ میدهدو باعث ایجاد ترس، اضطراب، احساس خطر و در مرحله شدیدتر تبدیل به یک اختلال جدی شده و سبب بی خوابی و بیماری های ناشی از آن می شود. در این مرحله برای درمان کابوس نیاز به مداخله روانشناسی است. اختلال کابوس شبانه علائمی دارد که در صورت مشاهده هریک از آن ها باید به درمان خود اقدام کنید.

علائم اختلال کابوس شبانه:

• بیدار شدن از خواب به طور مکرر با ذهنی آشفته و یاد آوری رویایی ترسناک و تهدید کننده
• حس هوشیاری و درک محیط در هنگام بیداری
• تجربه کردن کابوس ها و خواب های ترسناکی که دلیل خاصی مانند مصرف مواد مخدر و الکل ندارد.

اختلال کابوس های شبانه با توجه به شدت آن دسته بندی می شود و برای هریک راه درمان مشخصی ارائه می شود.

اختلال کابوس شدید و حاد

حالتی است که فرد هر شب کابوس می بیند و مکررا از خواب بیدار می شود. حتی از به خواب رفتن مجدد واهمه دارد، به همین دلیل ترجیح می دهند ادامه شب را بیدار بماند.

اختلال کابوس متوسط

به زمانی گفته می شود که فرد کمتر از سه بار در هفته دچار کابوس شود.

اختلال کابوس خفیف

به حالتی گفته می شود که فرد کمتر از یک بار در هفته دچار آن شده و مقطعی است. ممکن است بخاطر اتفاق بدی که در بیداری تجربه کرده باشد.

علت کابوس دیدن چیست؟

کابوس ها بر خلاف راه رفتن در خواب، ناشی از علل ژنتیکی نیست. علت اصلی اختلالات کابوس شبانه مشکلات روانی مانند اسکیزوفرنی و اختلال شخصیت مرزی است. اما می تواند دلایل دیگری نیز داشته باشد از جمله:

• رایج ترین علت دیدن کابوس های شبانه استرس پس از سانحه و رخ داد بد است. واقعه و سانحه ای که فرد در آن حضور داشته بروز این اختلال را تشدید می کند.
• اختلالات خواب و ضعیف بودن بهداشت خواب نیز باعث بروز خواب های ترسناک می شود.
• اختلالاتی نظیر آپنه خواب و سندرم پای بی قرار نیز باعث بروز اختلال کابوس شبانه می شود.
• مصرف برخی داروهای شیمیایی و مواد مخدر نیز سبب به وجود آمدن اختلالات کابوس شبانه می شود.

کابوس و افسردگی

افرادی که دچار افسردگی هستند به طور مداوم گرفتار کابوس های شبانه اند و همچنین تکرار آن عاملی برای خودکشی شان است.

درمان کابوس

روش های درمانی ارائه شده با توجه به علت بروز اختلال کابوس شبانه متفاوت است

درمان از طریق روش های درمانی شناختی-رفتاری

این روش زمانی کاربرد دارد که که علت بروز اختلال کابوس شبانه مشکلات روانی نظیر اسکیزوفرنی باشد.

درمان از طریق دارو یا دارو درمانی

مصرف یا قطع خود سرانه داروها خود عامل بروز کابوس می باشد. این داروها با کاهش دادن فعالیت مغز در هنگام خواب به درمان کابوس های شبانه می پردازد. همانطور که می دانید مصرف داروهای شیمیایی علاوه بر جنبه درمانی عوارضی نیز به همراه دارد که به مراتب خطرناک تر است.

درمان اختلال خواب

یکی از مهمترین دلایل اختلال کابوس شبانه، بی خوابی یا اختلالات خواب است که با درمان آن می توان به راحتی از شر کابوس های شبانه خلاص شد. اختلالات خوابی که سبب کابوس های شبانه می شود به مراتب خطرناک بوده و باید به درمان آن پرداخت. بهترین روش درمان اختلال خواب مراجعه به مراکز درمان اختلال خواب و متخصص اختلالات خواب می باشد.

کلام آخر

با توجه به مطالبی که گفته شد تمامی انسان ها و همچنین برخی حیوانات در هنگام خواب، رویا می بینند. هرچند که یاد آوری آن سخت بوده یا ممکن است برای همیشه فراموش شود. علت اصلی خواب دیدن و نقش آن در زندگی روزمره انسان هنوز به طور قطع مشخص نیست، اما به گفته برخی دانشمندان بر روی سلامت مغز و ذهن موثر است.

خواب و رویاها انواع مختلفی از جمله رویاهای صادقانه، شفاف و یا حتی کابوس ها را در بر می گیرد. در این بین چیزی که زندگی فردی انسان را مختل می کند کابوس است که به مرور زمان باعث بروز اختلالات بسیاری از جمله بی خوابی می شود.

جالب است بدانید که یکی از علت های بروز کابوس، اختلالات خواب است که درمان آن سبب قطع کابوس های شبانه می شود. اختلال خوابی که سبب بروز کابوس می شود نیازمند درمان جدی است. یکی از موثرترین روش های درمان اختلال خواب مراجعه به مراکز درمانی اختلال خواب است. کلینیک خواب اوراسلیپ با دکتر فریبا معینی پور روش های مختلف به درمان اختلالات خواب، و همچنین کابوس می پردازد.

سوالات متداول

• آیا اختلالات خواب باعث بروز کابوس می شود؟

بله، یکی از مهمترین دلایل بروز اختلال کابوس شبانه، اختلالات خواب است.

• آیا کابوس دیدن باعث بی خوابی می شود؟

بله، همانطور که یکی از دلایل کابوس دیدن اختلالات خواب است، اگرکابوس دیدن به طور مکرر اتقاق بیفتد منجر به بی خوابی حاد می شود که کیفین زندگی شما را تخت تاثیر قرار می هد. پس هرچه سریتر به دنبال درمان کابوس و درمان بی خوابی باشید

مقالات بیشتر :

مراحل خواب انسان چیست

تعریف علمی خواب