مراحل خواب انسان چیست؛ فعل و انفعالات مغز

در مغز انسان یکسری فعل و انفعالات پیچیده رخ می دهد که باعث می گردد تا فعالیت قسمت هایی از بدن کند شود و چند عضو بدن به حالت استراحت بروند. بدن انسان برای بازیابی انرژی از دست رفته خود به خواب احتیاج دارد. بهتر است بدانید که خواب از چند مرحله تشکیل شده است. فعالیت یکسری امواج مغناطیسی در مغز باعث می گردد تا انسان به خواب برود. در این مطلب قصد داریم تا با مراحل خواب انسان آشنا شویم و بدانیم چه اتفاقاتی در مغز رخ می دهد که منجر به خواب می گردد.

خواب چیست؟

خواب حاصل فرایند هایی است که در مغز انسان رخ می دهد. خواب به دلیل تاثیرات مثبتی که برای بدن و مغز دارد بسیار پر اهمیت است به گونه ای که فقدان و کمبود آن بر عملکرد ذهن و جسم انسان تاثیر منفی می گذارد. بسیاری از محققان 8 ساعت خواب را برای انسان توصیه می کنند. بدن انسان در طول شبانه روز به همین مقدار خواب احتیاج دارد. با توجه به اهمیت خواب، افرادی که با اختلال خواب مواجه هستند حتماً به یک پزشک متخصص مراجعه کنند.

خواب یک نیاز مهم و اساسی برای بدن انسان محسوب می شود. زمانی که انسان به خواب فرو می رود، چند مرحله را پشت سر می گذارد تا وارد خواب عمیق شود. در مرحله ی خواب عمیق، بدن آرامش پیدا می کند و تمام انرژی که در طول روز از دست داده است را بازیابی می کند و در هنگام صبح، موقعی که از خواب بیدار می شود احساس نشاط و سرزندگی به وی دست می دهد و باعث می شود روز خود را با انرژی شروع کند.

اصطلاحات و مراحل خواب

بیشتر محققان، خواب را یک کمای موقت می دانند که در طی آن بدن انسان برای چند ساعت وارد آن می شود. برای اینکه انسان به خواب عمیقی فرو برود باید چهار مرحله را پشت سر بگذارد. مغز زمانی که به خواب می رود، باعث می گردد تا هوشیاری ذهن نسبت به محیط اطراف کمتر شود و متوجه رویدادهای اطرافش نشود. در این بخش قصد داریم تا مراحل خواب را به طور کامل توضیح دهیم.

خواب NREM چیست؟

NREM اصطلاحی به معنی حرکت نکردن چشم می باشد. خواب سبک، خواب نسبتاً عمیق و خواب عمیق از نوع NREM محسوب می شوند. در این نوع خواب چشم هیچ گونه حرکتی ندارد.  NREMدر مرحله اول تا سوم خواب اتفاق می افتد.

خواب REM چیست؟

برای اینکه فرد بتواند این خواب را تجربه کند باید از مراحل خواب NREM (خواب سبک، نسبتاً عمیق و عمیق)عبور کرده باشد. انسان معمولاً بعد از اینکه 90 دقیقه به خواب برود، وارد خواب REM می شود. خواب و رویا دیدن نیز در همین مرحله اتفاق می افتد و چرخ  REM و NREM در طول شب چندین مرتبه تکرار می شود. به همین دلیل ممکن است در طول شب، خواب های مختلفی ببیند. REM در مرحله چهارم خواب صورت می گیرد.

خواب عمیق چیست؟

خواب عمیق یکی از مراحل خواب است که در مرحله سوم اتفاق می افتد. در این مرحله از خواب بدن به حالت استراحت کامل در می آید. از فعالیت امواج مغزی کم شده و هوشیاری آن کاهش می یابد. همه ی افراد باید این مرحله از خواب را تجربه کنند زیرا خواب واقعی بدن در این مرحله رخ می دهد و تمام فواید خواب در این مرحله بروز پیدا می کنند.

خواب سبک چیست؟

برخی از افراد در طول شب هنگامی که خواب هستند چندین مرتبه بصورت مکرر از خواب بیدار می شوند. اینگونه از افراد با کوچکترین صدا و نور از خواب می پرند. خواب مرحله اول و دوم که در ادامه به آن می پردازیم، جزء خواب سبک شمرده می شوند. افرادی که خواب سبک دارند به سختی مرحله سوم را تجربه می کنند و بی خوابی همواره آنها را آزار می دهد.

مراحل خواب انسان

• مرحله اول

در اولین مرحله از خواب ذهن هوشیاری نسبی دارد و نسبت به اتفاقات محیط پیرامون خود آگاهی دارد. این مرحله را نمی توان به عنوان خواب واقعی در نظر گرفت زیرا مغز هنوز به اتفاقات اطراف خود واکنش نشان می دهد. خواب در این مرحله بسیار سبک می باشد و به دلیل اینکه مغز به طور کامل به خواب نمی رود، نسبت به کوچکترین صدای محیط اطراف واکنش نشان داده و از خواب می پرد و هوشیاری کامل خود را بدست می آورد. در این مرحله قسمت های مختلف بدن کم کم آرام می گیرند.

• مرحله دوم

فعالیت امواج مغزی در این مرحله کم شده و مغز هوشیاری کمتری نسبت به مرحله اول دارد. مغز در این مرحله نسبت به اتفاقات پیرامون خود کمترین واکنش را نشان می دهد. حرکات چشم در این مرحله کم شده و ضربان قلب به تدریج آهسته تر می شود. مرحله دوم خواب باعث ایجاد فرایند متمایز در بدن و ذهن می شود و همین باعث می گردد تا دمای بدن کاهش یابد.

• مرحله سوم

در این مرحله هوشیاری مغز خیلی خیلی پایین آمده و واکنش آن نسبت به محیط اطراف بسیار کم می شود. خواب عمیق در این مرحله اتفاق می افتد. بیدار کردن فردی که وارد این مرحله از خواب شده، سخت است و باید بدن وی را تکان دهید تا بیدار شود.

• مرحله چهارم

در این مرحله فعالیت امواج مغزی در مقایسه با مرحله قبلی افزایش پیدا می کند و حرکات چشم نیز زیاد می شود. فرد در این مرحله زودتر از خواب بیدار می شود و هوشیاری خود را بدست می آورد. خواب مرحله چهارم نیز همانند مراحل قبلی از اهمیت بالایی برخوردار است و برای یک فرد باید رخ دهد. این مرحله قبل از بیداری قرار دارد که بدن در مرحله سه استراحت کرده و حالا آماده بیدار شدن می شود.

فواید خواب

همانطور که در مطالب فوق به آن اشاره شد، خواب یک نیاز مهم برای بدن انسان محسوب می شود. داشتن خواب کافی به سلامتی انسان کمک می کند و کمبود آن باعث بروز بیماری های مختلف در انسان می گردد. افرادی که مرحله خواب عمیق را تجربه می کنند، با نشاط تر و پر انرژی تر هستند. سلامت فکر و ذهن و حتی جسم انسان به خواب وابسته است و هیچ چیز دیگری نمیتواند فقدان آنرا جبران کند. در ادامه به فواید خواب اشاره می کنیم تا در مورد آنها بیشتر بدانید.

• کاهش استرس

کمبود خواب یکی از دلایل ایجاد استرس در بدن انسان است. افرادی که کمبود خواب دارند، همواره دچار استرس می شوند. استرس باعث بروز مشکلات دیگری از قبیل فشار خون بالا، حمله قلبی و سکته در بدن می شود. خواب کافی باعث کاهش استرس و آرام سازی ذهن و بدن می گردد. استرس و فشار های عصبی حاصل از کمبود خواب، می تواند بسیاری از توانایی های انسان را مختل کند و باعث گردد تا ذهن و جسم برآیند مثبتی نداشته باشد.

• هوشیاری بیشتر

افرادی که خواب کافی و مناسب در طول شب دارند از درجه هوشیاری بالاتری برخوردار هستند. افراد هوشیار در طول روز می توانند کار های خود را به خوبی انجام دهند و فعال و پر انرژی روز خود را سپری کنند. انسان هوشیار همواره پر انرژی است و می تواند از انرژی خود در جهت پیشبرد کارهای روزانه خویش استفاده کند.

• بهبود حافظه

خوابیدن کافی نقش مهمی در بهبود حافظه انسان دارد. افرادی که خواب کافی دارند، از حافظه قوی تری برخوردار هستند و اطلاعات در مغز آنها به آسانی تثبیت می شود. همانطور که قبلاَ نیز به آن اشاره شد، در هنگام خواب مغز انسان به استراحت می رود و بخشی از فعالیت های آن که مربوط به شنوایی و دیداری است متوقف می گردد. بسیاری از افراد از حافظه ضعیف خود شکایت دارند، خواب کافی و به موقع راه درمانی برای بهبود حافظه ی آنها محسوب می شود.

• سلامت قلب

پزشکان همواره 8 ساعت خواب در طول شبانه روز را توصیه می کنند. برای اینکه قلب سالمی داشته باشید باید به خواب خود توجه کنید. خواب کافی به سلامت هرچه بیشتر قلب کمک می کند. افرادی که تا دیر وقت شب بیدار می مانند و صبح به دلیل مشغله ای که دارند، زودتر از خواب بیدار می شوند، استرس همیشه همراه آنها بوده و بیشتر از سایرین در معرض بیماری های قلبی قرار می گیرند.

• اختلالات خواب

برخی از افراد به دلیل شرایط کاری و مشغله های فردی که دارند دچار استرس های فراوانی می شوند. استرس یکی از دلایل مهم بروز کم خوابی در افراد است. استرس بیش از حد باعث می گردد تا فرد کابوس های شبانه ببیند. افرادی که دچار استرس هستند، مراحل چهارگانه خواب را طی نمی کنند و ممکن است مرحله اول و دوم را طی کنند و از خواب بپرند و مرحله سوم و چهارم را تجربه نکنند.

نتیجه گیری

بدن در طول شبانه روز به مدت 8 ساعت به خواب احتیاج دارد. فرد موقعی که به خواب میرود هوشیاری خود را به تدریج از دست می دهد. فعالیت مغز موقع خواب کم شده و تمام عضلات بدن به حالت آرامی در می آیند. خواب از چهار مرحله تشکیل شده است. خواب در مرحله اول سبک بوده و ذهن هوشیاری نسبی خود را حفظ می کند.

ذهن فرد در این مرحله نسبت به اتفاقات پیرامون خود، حساس تر بوده و زودتر از خواب می پرد. خواب عمیق به عنوان خواب واقعی شناخته می شود و در مرحله سوم اتفاق می افتد. برای درمان بیخوابی می توانید به متخصص اختلالات خواب  و کلینیک خواب اورا اسلیپ مراجعه کنید. این مجموعه با حضور دکتر فریبا معینی پور، مجهزترین امکانات و کادر درمان ایران در زمینه خواب را در اختیار دارد.

سوالات متداول

• چند ساعت خواب برای انسان مفید است؟

برای انسان بالغ 8 ساعت خواب می تواند مفید باشد. البته این مقدار در سنین مختلف متفاوت است و کودکان نسبت به کهنسالان به خواب کمتری نیاز دارند. برای خواب مفید باید به خواب عمیق رفت و خواب سبک در طول روز انسان را کسل می کند.

• بی خوابی چه عواملی دارد و آیا خطرناک است؟

افسردگی، هیجانات یا اتفاقات غم انگیز، مصرف دارو یا کافئین، مشغله های فکری و مشکلات فیزیکی بدن، کار زیاد و استرس فراوان و بسیاری از این عوامل می تواند به بی خوابی منجر شود. بی خوابی موقت تاثیر زیادی بر بدن ندارد، اما بیخوابی بصورت مکرر برای بدن بسیار مضرر است که با مراجعه به پزشک متخصص باید درمان شود. مشکلات فیزیکی، بی حوصگی و کسلی، عدم تمرکز در طول روز و بیماری های روحی می تواند نتایج بی خوابی باشد.

مقالات مرتبط : 

امواج مغزی چیست

خواب عمیق چیست