آپنه انسدادی خواب (OSA) چیست

خمیازه، خرناس کشیدن و توقف های ناگهانی تنفس در خواب، همه از اختلالات خواب به شمار می روند که میلیون ها نفر را از خوابی آرام و عمیق، بی بهره گذاشته است. آپنه خواب مشکل رایجی است که در آن تنفس، معمولاً با صدای بلند خرناس و حرکات تند و سریع بدن و تعریق، همراه است و ممکن است بیشتر توسط اطرافیان فرد احساس شود تا خود فرد.

اما این وضعیت باعث کاهش جریان اکسیژن به اندام‌های حیاتی شده، ریتم قلب را نامنظم کرده و فرد را برای بازکردن راه های هوایی از خواب بیدار می کند. اگر آپنه خواب در اثر شل شدن عضلات مجاری تنفسی، ایجاد شده باشد؛ به آن آپنه انسدادی خواب گفته می شود.

آپنه انسدادی خواب (obstructive sleep apnoea; OSA)

آپنه انسدادی خواب به اختلالی گفته می شود که در آن دیواره های گلو، در طول خواب، شل و افتاده شده و جلوی جریان هوا را به طرف ریه می گیرد. این توقف ها می توانند از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشند و در طول شب بارها تکرار شوند. این اختلال در خواب شبانه باعث می شود که فرد مبتلا در طول روز بعد، احساس خستگی یا خواب آلودگی داشته باشد و با عدم تمرکز و سستی حافظه روبرو شود که این وضعیت می تواند برای کودکان مبتلا، باعث بروز مشکلاتی درانجام فعالیت های مدرسه شود.

شدت OSA یا آپنه انسدادی با استفاده از مقیاسی به نام شاخص آپنه-هیپوپنه اندازه گیری می شود که به تعداد دفعاتی که تنفس در خواب متوقف می شود، اشاره دارد.

این شاخص در تست پلی‌ سومنوگرافی که در یک آزمایشگاه خواب انجام می گردد، به دست می آید. البته می توان شدت آپنه انسدادی را به صورت غیر مستقیم، با استفاده از پرسش نامه خواب آلودگی، اندازه گیری کرد ومشخص نمود که فرد در طول روز، چه مقدار خواب آلوده بوده است.

آپنه انسدادی وضعیتی چیست؟

آپنه انسدادی وضعیتی، به آپنه ای می گویند که با تغییر وضعیت فرد، هنگام خواب، کاهش یافته و یا محو می گردد. حالت بسته شدن گلو، در وضعیتی که شخص به پشت خوابیده، خیلی بیشتر از زمانی است که بیمار به پهلو می خوابد. درمان وضعیتی، مداخله ای است که به فرد بیمار کمک می کند، در طول خواب به پهلو بچرخد. برای این کاربالش های مخصوص یا توپ تنیسی را به پشت لباس شخص ثابت می کنند تا در صورت غلت زدن به پشت مجدد به پهلو قرار بگیرد.

آپنه‌ی انسدادی خواب در چه کسانی دیده می‌شود؟

افرادی که چاق هستند یا گردنی کوتاه با بافت‌های ضخیم شده دارند، اغلب در اثر این ذخیره چربی اضافی در اطراف راه هوایی به آپنه انسدادی خواب مبتلا می شوند.

همچنین وجود برخی از بیماری‌ها مانند دیابت نوع دو، رفلاکس معده به مری، بیماری‌های قلبی و عروقی، سندرم تخمدان پلی کیستیک، بیماری پارکینسون ، بارداری، فشارخون بالا، کم کاری تیروئید، بیماری مزمن ریوی، همچنین سندرم هیپوونتیلاسیون ناشی از چاقی که تنفس را در افراد چاق ضعیف کرده و به کاهش اکسیژن خون کمک می کند، نیز ممکن است خطر بروز آپنه انسدادی خواب را افزایش دهد.

انسداد یا کلاپس راه هوایی می تواند در اثر عواملی مانند شل شدن عضلات و سایر بافت‌های دهان و گلو، گرفتگی بینی و یا یک مشکل اساسی عصبی ایجاد شود که خود این عوامل می توانند به دلیل عوامل ژنتیکی، سرماخوردگی و آلرژی، چاقی و لوزه های بزرگ و متورم یا حتی افزایش سن، بروز کنند.

علائم آپنه انسدادی خواب

اختلال آپنه انسدادی خواب با علائمی همچون خروپف با صدای بلند و بی ‌قراری های شبانه همراه است که به بی‌خوابی همراه با بیدار شدن‌های مکرر در خواب می انجامد . فرد، بارها به دلیل تکرر ادرار در طول شب بیدار می شود و خواب شبانه کوتاهش با دیدن کابوس های وحشتناک در مورد غرق شدن قطع می شود که پریدن از خواب با احساس خفگی یا نفس‌نفس زدن از پیامدهای آن است.

افرادی که آپنه انسدادی را در طول خواب شبانه تجربه کرده اند، با سردردهای صبحگاهی، احساس خواب‌آلودگی بیش‌ازحد در طول روز، نداشتن تمرکز، اختلالات شناختی و تغییر خلق‌ وخو در طول روز مواجهند. این اختلال در صورت درمان نشدن، ممکن است عوارض جانبی طولانی ‌مدتی مانند فشار خون بالا، بیماری قلبی، سکته مغزی، پیش‌دیابت و افسردگی را از خود به جای بگذارند.

تشخیص آپنه خواب

همه افراد، با مشاهده هر کدام از علائم آپنه انسدادی ذکر شده یا دندان قروچه در خواب یا تعریق زیاد شبانه، باید جهت بررسی های بیشتر به پزشک متخصص اختلالات خواب مراجعه کنند. پزشک با معاینه فیزیکی دهان و گلوی بیمار و مطالعه خواب یک شبه با انجام تست مخصوص پلی سومنوگرافی سعی می کند که به تشخیص درستی از بیماری دست یابد.

تست پلی سومنوگرافی، تحت نظارت مستقیم یک تکنسین آموزش دیده و گذاشتن سنسورهای مختلف بر روی انگشت، پوست سر و قفسه سینه ، عملکرد بدن بیمار را در طول خواب از نظر فعالیت الکتریکی مغز، حرکات چشم، فعالیت عضلانی، ضربان قلب، الگوهای تنفس، جریان هوا و اکسیژن خون مورد ارزیابی قرار می دهد، پزشک تعداد دفعات توقف تنفس را تعریف می‌کند و سپس شدت آپنه خواب را تعیین می‌ نماید.

درمان آپنه خواب چیست

برای درمان آپنه خواب، ابتدا باید دلیل آن را بدانیم و اگر دلیل آن بیماری زمینه‌ای باشد، به درمان آن بپردازیم. خوشبختانه آپنه انسدادی خواب، از اختلالاتی است که درمان های زیادی برای آن وجود دارد. ساده ترین راهکاری که این وقفه تنفسی را کاهش می دهد، تغییر در شیوه زندگی، تنظیم الگوی خواب منظم، داشتن فعالیت بدنی و ورزش کردن است. همچنین برای جلوگیری از خشک شدن هوا وتورم راه های هوایی گلو، استفاده از دستگاه‌های مرطوب‌ کننده و تصفیه هوا توصیه می شود.

1. کاهش وزن

از آنجایی که چاقی و اضافه وزن، یکی از دلایل مهم ایجاد آپنه خواب است، افرادی که به دلیل وزن بالا به آپنه خواب دچار شده‌اند، می‌توانند با کاهش وزن و پیگیری یک رژیم لاغری اصولی، از عوارض آپنه خواب پیشگیری کنند.

2. درمان با کمک دیوایس دهانی

یک ابزار متحرک در دهان است که به عنوان یک روش درمانی بدون درد و خون ریزی برای خروپف و آپنه انسدادی خواب کاربرد دارد. زمانی که زبان شخص، درهنگام خواب، مجاری هوایی را مسدود می‌ کند، از دیوایس دهانی استفاده می شود تا زبان را در جای خود نگه دارد و راه هوایی گلو باز بماند. این ابزار توسط ما در مرکز خواب اورا اسلیپ، مخصوص فرد بیمار طراحی می گردد و می‌تواند در کاهش خروپف و آپنه‌ خواب انسدادی خفیف مؤثر باشد.

3. اکسیژن مکمل

از آنجایی که آپنه خواب، سطح اکسیژن خون را پایین می آورد و همین عامل باعث بیدار شدن های مکرر فرد است، پس استفاده از اکسیژن مکمل درهنگام خواب ممکن است به تسکین علائم آپنه‌ خواب مرکزی کمک کند. چند راهکار متنوع برای اکسیژن رسانی:

• تهویه‌ی تطبیقی سِروو (ASV)

این دستگاه، الگوی تنفس طبیعی بیمار را به‌ دست آورده و پس از به خواب رفتن بیمار و با استفاده از اطلاعاتی که در یک کامپیوتر ذخیره نموده است، از فشار هوا، برای طبیعی کردن الگوی تنفسی‌ او و جلوگیری از بروز وقفه در تنفس استفاده می ‌کند.

• فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP)

از درمان های قدیمی درمان آپنه انسدادی خواب است. دستگاهی به نام فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) که از طریق ماسکی که هنگام خواب استفاده می شود با جریان هوای خفیف و دائمی کمک می کند که گلو در طول خواب باریک و تنگ نشود و مجاری هوایی در طول شب باز نگه داشته ‌شوند.

• فشار مثبت راه هوایی از نوع دوسطحی (BiPAP)

در مواردی که فرد مبتلا به آپنه خواب، دچار مشکلات جدی قلب باشد، از دستگاه فشار مثبت راه هوایی از نوع دوسطحی استفاده می شود که عملکرد آن برخلاف CPAP است که فشار مثبت و مداومی را در حین تنفس برای راه هوایی فوقانی بیمار فراهم می‌کند. در BiPAP فشار هوا درهنگام دم بالاتر و درهنگام بازدم پایین تر است و دستگاه قادر است که خود را با ریتم تنفسی بیمار تنظیم کرده و با دارا بودن چندین مد تنفسی، به حداقل تلاش تنفسی بیمار در خواب نیز پاسخ می‌دهد.

4. عمل جراحی

عمل جراحی برای بیمارانی مناسب تشخیص داده می شود که سایر روش های درمانی بر او، موثر واقع نشود. برخی از افراد دارای مشکلات خاصی در ساختار فک هستند یا لوزه های بزرگی دارند یا از انحراف تیغه بینی رنج می برند. به طور کلی هدف از جراحی در آپنه‌ خواب، بزرگ کردن راه هوایی از طریق بینی یا حلق است که ممکن است باعث خروپف یا بسته شدن مسیرهای هوایی فوقانی در فرد و آپنه‌ خواب شده باشد. عمل‌های جراحی دیگری نیز هستند که به‌ وسیله‌ی پاک‌ سازی یا بزرگ کردن مسیر هوایی به کاهش خروپف و درمان آپنه‌ خواب کمک می‌ کنند:

• خارج کردن بافت

برداشتن بافت ها در پشت گلو با انرژی رادیوفرکانسی، اوولوپالاتوفارینگوپلاستی نامیده می‌شود و گزینه خوبی برای کسانی است که نمی‌توانند CPAP یا ابزارهای دهانی را تحمل کنند. در این روش جراحی که با بیهوشی عمومی انجام می گیرد، پزشک بافتی را به همراه لوزه‌ها و آدنوئیدها از پشت دهان و بالای گلوی‌ بیمار خارج می‌کند. این جراحی می‌تواند مانع از لرزیدن ساختارهای حلق شده و از خروپف جلوگیری کند.

• جابه‌جایی فک

در این روش، که به آن توسعه‌ی ماگزیلا مندیبولار گفته می‌شود؛ پزشک، با حرکت دادن استخوان فک به سمت جلو فضای پشت زبان و کام نرم را بزرگتر کرده و احتمال انسداد را کاهش می‌دهد.

• کاشت میله های ارتودنسی

در این روش در داخل کام نرم بیمار که بی‌حسی موضعی دریافت کرده است، از طریق عمل جراحی، میله‌هایی پلاستیکی جای‌گذاری می‌شوند تا مانع افتادگی و شل شدن عضلات وانسداد راه هوایی شوند.

• ایجاد یک مسیر هوایی جدید (تراکئوستومی)

برای افرادی که مبتلا به آپنه‌ خواب شدید و خطرناک باشند و سایر روش های درمانی پاسخی بر بازشدن مجاری تنفسی آنها نباشد، پزشک به جراحی تراکئوستومی، می پردازد که در آن سوراخی در گردن بیمارایجاد کرده و یک لوله‌ی پلاستیکی یا فلزی را در آن قرار می ‌دهد تا از طریق آن نفس بکشد.

کلام آخر

برای درمان آپنه خواب می توانید به متخصص اختلالات خواب مراجعه کنید تا بهترین درمان را برای شما انتخاب کند تا خواب عمیق و با کیفیتی داشته باشید. در کلینیک اورا اسلیپ ما از تشخیص تا انتهای درمان با دکتر فریبا معینی پور در کنار شما هستیم. در این مرکز از روش های بدون درد و جراحی استفاده می شود.

مقالات بیشتر:

آیا آپنه خواب قابل درمان است؟

وقفه تنفسی در خواب (آپنه خواب) چیست؛ دلایل و درمان

آیا آپنه خواب باعث مرگ می شود

برای درمان آپنه خواب به چه دکتری مراجعه کنیم

کلینیک آپنه خواب در تهران