کاتاپلکسی (Cataplexy) چیست؛ علل، علائم و درمان

شخصی را تصور کنید که در هنگام بروز احساسات طبیعی مانند خندیدن یا گریه کردن نمی تواند خود را کنترل کند و پس از این واکنش های طبیعی، بلافاصله بر زمین می افتد و این حالت ممکن است حتی تا 10 بار در روز هم برایش پیش بیاید. شخص مدتی بر روی زمین بی حرکت می ماند تا حالش به حالت اولیه برگردد.

این شخص نمی تواند به دیدن یک فیلم کمدی یا تراژدی غمگین برود چرا که پس از هر خنده یا گریه به حالت غش می افتد. این عارضه حتی تصورش هم سخت است. در حالی که این یک بیماری است که نام آن کاتاپلکسی است.

اگر تاکنون درباره این بیماری چیزی نشنیده اید، این مقاله را تا انتها بخوانید. در این مقاله به بررسی علل و راه های درمان این بیماری پرداخته و به این سوال پاسخ می دهیم که به طور کل کاتاپلکسی چیست؟

کاتاپلکسی چیست؟

کاتاپلکسی یک بیماری بسیار نادر عصبی است که تعداد مبتلایان به آن انگشت شمار است. در این بیماری، فرد پس از واکنش های احساسی و عواطف قوی انسانی مانند هیجان، لذت، شوک، خشم و حتی عشق دچار این عارضه می شوند.

این گونه افراد نمی توانند به هیچ چیزی واکنش طبیعی خودشان را نشان بدهند؛ چرا که پس از آن به حالت بیهوش نقش بر زمین می شوند و پس از مدتی به حالت قبلی برمی گردند.

در واقع این بیماری به از دست دادن ناگهانی کنترل و اختیار عضلانی گفته می شود که معمولا برای هر دو سمت بدن پیش می آید و اغلب احساسات خوشایند و دلپذیر مسبب آن است. به مبتلایان این بیماری توصیه می شود که به یک متخصص خواب مراجعه کنند.

این بیماری در هنگام بیداری رخ می دهد و حملات شدید تا خفیف را در برمی گیرد. در موارد خفیف، فقط یک عضله مانند پلک ها می افتد اما در موارد شدیدتر ممکن است کل بدن به ناگهان دچار افتادگی و ضعف شدید شود. گاها پیش آمده که کاتاپلکسی را به اشتباه با اختلال تشنج یکی می دانند.

نکاتی مهم راجع به بیماری کاتاپلکسی

• هنگامی که حمله کاتاپلکسی رخ می دهد، شخص کاملا بیدار و هوشیار است ولی موقتا عضلات او فلج می شوند.
• کاتاپلکسی به طور مساوی بین هر دو جنسیت زن و مرد ممکن است رخ دهد.
• این بیماری در اثر خستگی و احساسات و عواطف قوی تشدید می شود.
• این بیماری در افراد مبتلا به افسردگی، پس از قطع داروهای ضد افسردگی هم اتفاق افتاده و با نارکولپسی مرتبط است.
• یک داروی تایید شده توسط سازمان غذا و داروی آمریکا به نام “سدیم اکسی بات” وجود دارد که برای درمان کاتاپلکسی تجویز می شود.
• خنده شدید و در کل احساسات قوی خوشایند مانند لذت و هیجان، غافلگیر شدن از شایع ترین محرک های این بیماری نادر هستند.
• گاهی اوقات کاتاپلکسی در شرایط پزشکی حاد مانند سکته مغزی، ام اس، آسیب به سر و یا آنسفالیت هم دیده شود.
• مدت زمان این حملات کوتاه است و معمولا بین چند ثانیه تا چند دقیقه طول می کشد. به طور کل کمتر از 2 دقیقه است. پس از سپری کردن این زمان، کم کم و به تدریج عضلات آرام شده و به حالت عادی خود باز می گردد.

علل کاتاپلکسی چیست؟

یک فرضیه راجع به این بیماری نشان می دهد که در این بیماری خواب REM مختل شده و با فلج شدن عضله، خواب REM در زمان بیماری و هوشیاری رخ می دهد. این فرضیه که در هنگام خواب REM یعنی حرکت سریع چشم در خواب ارتباط بین مغز و ستون فقرات قطع می شود، نشان می دهد که کاتاپلکسی در واقع همان فلج شدن موقت عضلات است که به طور طبیعی در خواب REM اتفاق می افتد. اما در این بیماری در بیداری رخ می دهد.

 علت دقیق این تداخل ناشناخته است. اما یکی از عوامل مهم بروز این بیماری، از دست دادن نورون هایی است که هیپوکتین تولید می کنند. هیپوکتین یک انتقال دهنده عصبی است که در چرخه خواب و بیداری در ارتقاء بیداری بسیار کمک کننده است.

همچنین گفته می شود که کاتاپلکسی یک بیماری خود ایمنی است. این واکنش خود ایمنی باعث می شود که آنتی بادی هایی در بدن تولید شوند که نرون های تولید کننده ی هیپوکرتین را در مغز تخریب می کنند.

در مبتلایان به این بیماری تعداد حملات ممکن است کمتر از یک بار درسال تا چندین بار در روز متغیر باشد. یک فرد بیمار به طور میانگین ممکن است در هفته دچار یک یا چند بار حمله بشود.

علائم کاتاپلکسی

علائم کاتاپلکسی اغلب در دوران کودکی و بزرگسالی بین سنین 7 تا 25 سالگی اتفاق می افتد. اما باز هم می تواند در هر زمان و سن دیگری رخ دهد. حملات کاتاپلکسی می تواند شکل گسترده ای از خفیف تا شدید باشد. به طور مثال از شل شدن خفیف غیر قابل محسوس یک عضله تا فلج موقت ولی شدید کل بدن را در بر بگیرد.

مبتلایان به این بیماری ممکن است که یک یا چند تا از علائم زیر را داشته باشند:

• کج شدن یک طرف صورت یا حالت صورتی مانند حالت چندش گونه به خود گرفتن
• حرکات غیر عادی زبان
• تیک یا جنبش و تکان خوردن صورت
• لرزش فک
• افتادن سر
• لرزیدن و خم شدن زانو
• افتادگی پلک
• مشکل در صحبت کردن و تکلم

به زمین افتادن و قادر به حرکت نبودن در همه افراد اتفاق می افتد. این حالت معمولا چند دقیقه به طول می انجامد و سپس بدون هیچ دخالتی شخص به حالت عادی برمی گردد. اگر با یک شخص مبتلا به این بیماری برخورد کردید و آن شخص بر زمین افتاد، ابتدا مطمئن شوید که او به درستی نفس می کشد و تنفسش دچار مشکل نشده است.

تشخیص کاتاپلکسی

تستهای مختلفی وجود دارندکه به تشخیص کاتاپلکسی کمک می کنند. اما تشخیص صحیح تر بر اساس سوابق بیمار است. اغلب افراد مبتلا، به پزشک از خواب آۀودگی مداوم در طول روز شکایت می کنند. پس خواب آلودگی روزانه اولین و شایع ترین علامت کاتاپلکسی است.

با این وجود اگر کاتاپلکسی به همراه خواب آلودگی باشد، احتمالا نارکولپسی وجود دارد. افرادی که خواب آلودگی روزانه یا یکی از علائم کاتاپلکسی که در بالا گفته شد را دارند، باید به یک متخصص اختلالات خواب مراجعه کنند.

ما به شما مرکز درمان خواب اورا اسلیپ را پیشنهاد می دهیم. این مرکز با حضور بهترین متخصصین حوزه خواب و سلامتی آماده کمک به شماست تا سلامت کامل خود را به دست آورید. در این مرکز زیر نظر دکتر فریبا معینی پور متخصص اختلالات خواب، تحت درمان قرار می گیرید و می توانید از روش های روز دنیا در درمان این بیماری بهره ببرید.

پس از مراجعه به پزشک، احتمالا به شما دستور انجام تست خواب یا پلی سومنوگرافی و سپس تست سنجش خواب آلودگی در طول روز(MSLT) داده می شود. این تست مبتنی بر 5 چرت روزانه است که در طی روز انجام می شود.

انجام تست سنجش خواب آلودگی در طول روز در یک روز پس از تست پلی سومنوگرافی می تواند برای پزشکتان مشخص کند که آیا خواب دریافت شده در شب قبل بر چرت روزانه تاثیر دارد یا خیر.

عوامل خطرابتلاء

برخی از عواملی که خطر ابتلا به نارکولپسی را افزایش می‌دهند عبارتند از:

• سابقه خانوادگی و وراثت: اگر سابقه ابتلا به کاتاپلکسی در خانواده وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به این بیماری در حدود 20 تا 40 درصد بالاتر خواهد رفت.
• سن: این بیماری در افراد بین 10 تا 30 سال امکان ابتلای بالاتری دارد.

پیشگیری و درمان کاتاپلکسی

هیچ درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد. اما می توان با مصرف داروهایی خاص و همچنین جلوگیری از عوامل تحریک زا از بروز مجدد آن جلوگیری کرده و آن را مدیریت کرد.

همان طور که در بالا گفته شد، سدیم اکسی بات، دارویی است که به تایید سازمان غذا و داروی آمریکا رسیده است. این دارو در دوزهای بین 6 تا 9 گرم به صورت شبانه و برای درمان بیماری کاتاپلکسی مورد استفاده قرار می گیرد. این دارو در کاهش سرعت و شدت حملات موثر است.

این دارو عوارض جانبی هم دارد که عبارت اند از سرگیجه، سردرد و حالت تهوع. توجه داشته باشید که این دارو نباید همراه با الکل یا داروهای ضد افسردگی مصرف شود. زیرا ممکن است در تنفس فرد اختلال ایجاد کند.

از دیگر داروهایی که در کنرتل این بیماری نقش دارند داروهای ضد افسردگی هستند. مانند ونلافاکسین، یک داروی ضد افسردگی بازدارنده سروتونین-نورآدرنالین (SNRI) و داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای مانند کلومیفامین، ایمی پرامین و دیزپارمین. با این حال، شواهد حاکی از آن است که مصرف داروهای ضد افسردگی برای کاتاپلکسی متفاوت است.

همچنین باید اقدامات ایمنی برای جلوگیری از آسیب به شخص بیمار پس از افتادن و نقش زمین شدن، لحاظ شود. اقدام مهم دیگر، رعایت بهداشت خواب است.

اصول بهداشت خواب:

• داشتن یک برنامه منظم خواب درست و منظم، مانند بیدار شدن و رفتن به رختخواب در یک زمان معین، حتی در آخر هفته یا در تعطیلات
• داشتن خواب کافی به مدت 7 تا 8 ساعت. یا به طور کل به میزانی مه بدن شما نیاز دارد و شما را سرحال نگه میدارد.
• آماده کردن شرایط خواب یعنی یک اتاق آرام و بدون سروصدا و با دمای مناسب
• کاهش چراغ های اضافی در ساعت خواب و کم کردن نور
• ورزش و تحرک منظم و رعایت رژیم غذایی سالم
• خوردن وعده غذایی سبک وسالم قبل از خواب
• خودداری از مصرف کافئین در اواخر شب و ساعات منتهی به خواب
• عدم مصرف الکل
• برنامه ریزی برای چند دقفه استراحتی کوتاه در طول روز به مدت 15 تا 20 دقیقه

اقداماتی برای جلوگیری از آسیب های ناشی از کاتاپلکسی:

• ارزیابی خطرهای موجود در اطراف خود مانند شیشه، لبه های تیز یا وجود ارتفاع
• تمرینات ریلکسیشن و یادگیری تکنیک های مدیریت استرس
• جلوگیری نکردن از خواب
• خودداری از قرار گرفتن در شرایط هیجانات و احساسات قوی
• در صورت بروز حمله، بهتر است که در جایی بنشینید
• تا زمانی که به یک متخصص اختلالات خواب مراجعه نکرده اید، از رانندگی مخصوصا ماشین آلات سنگین اجتناب کنید
• از دوستان و آشنایان خود درخواست کمک کنید و شرایط بیماری خود را برای آن ها توضیح دهید

کلام آخر

کاتاپلکسی یک اختلال مزمن خواب است که همراه با خواب آلودگی شدید و گاه طاقت فرسای روزانه و حمله خواب است. این افراد به سختی میتوانند مدت زیادی بیدار بمانند؛ به همین خاطر مبتلایان به این بیماری، در زندگی شخصی و روزانه شان هم اختلالاتی ایجاد خواهد شد.

با توجه به این که این بیماری درمان خاص و قطعی ندارد، بهترین راه پیشگیری، کنترل و مدیریت آن از طریق اصلاح سبک زندگی است. همچنین مبتلایان به نوع شدید این بیماری باید در اسرع وقت به یک متخصص اختلالات خواب مراجعه کنند.

در مرکز درمان اختلالات خواب اورا اسلیپ پزشکان متخصصی حضور دارند که با معاینه شما دلایل بروز این بیماری را شناسایی و درمان می کنند. این کلینیک بهترین مرکز درمانی برای مشکلات خواب می باشد که در تهران واقع است.

خدمات اصلی این مرکز:

درمان بی خوابی

درمان خروپف

درمان آپنه خواب

ساخت دستگاه آپنه خواب و خروپف (دیوایس دهانی)

شماره های تماس :

سوالات متداول